ИШТИН ТАРТИБИ:

 

I БӨЛҮК

 

Топтун баштапкы ылдамдыгын аныктоо:

 

1.    Атуучу түзүлүштү кыймылсыз столдун же полдун үстүнө орноткула.

2.    Атуучу түзүлүштү, топ горизонталдык багытта учуп чыга тургандай кылып, нөл градуска тууралагыла.

 

Эскертүү:   Атуучу түзүлүштү “жакынкы” абалга жөндөө үчүн, түзүлүштүн ичинде жайгашкан пружинаны, атайын берилген  таякчанын жардамы менен бир жолу тырсылдаган үн чыкканча, ал эми “алыскы” абалга жөндөө үчүн, эки жолу тырсылдаган үн чыкканча кысуу керек.

 

3.    Атуучу түзүлүштү таякчанын жардамы менен «алыскы абалга» жөндөп, топту ичине орноткула. Топтун түшө турган жерин белгилөө үчүн бир жолу атып көргүлө. Түшкөн жерге чаптагыч тасманын (скоч, изолента) жардамы менен ак кагазды, анын үстүнө көчүрмө кагазын (карбон бетин төмөн каратып) чаптагыла. Топ кагаздардын үстүнө түшкөндө, көчүрмө кагазы ак кагаздын үстүнө так калтырат.

 

Эскертүү: Топтун түзүлүштөн учуп чыккандагы ээ болгон баштапкы ылдамдыгы түзүлүштүн “жакынкы” же “алыскы” абалга жөндөлүшүнө жараша боло тургандыгын эске алгыла.

4.    Атуучу түзүлүштүн топ чыккан чекитинен жерге чейинки вертикалдык аралыкты, б.а. баштапкы бийиктикти () өлчөп, 5.1-таблицага жазгыла.

5.    Топ учуп чыккан чекиттин горизонталдык окко түшкөн проекциясынан баштап, ак кагаздын четине чейинки горизонталдык аралыкты () метрдик тасманын жардамы менен ченеп, 5.1-таблицага жазгыла.

6.    10 жолу аткыла.

7.    Ак кагаздын четинен баштап, кагаздын бетине топтон түшкөн такка чейинки аралыктарды () өлчөп, бул маанилердин орточосун () эсептеп, 5.1-таблицага жазгыла.

8.    Учуу алыстыгынын маанисин  формуласынын жардамы менен аныктап, 5.1-таблицага жазгыла.

9.    Баштапкы бийиктиктин () жана учуу алыстыгынын маанисин () колдонуп, топтун учуу убактысын (), баштапкы ылдамдыгын () (5.13) жана (5.14) формулаларынын жардамы менен эсептегиле. Жыйынтыктарды 5.1-таблицага түшүргүлө.

 

Эскертүү: Тажрыйбанын бардык бөлүгүндө бир эле атуучу түзүлүш колдонулгандыктан, баштапкы ылдамдыктын жогоруда аныкталган мааниси тажрыйбанын бардык бөлүгүндө бирдей болот.

5.1-таблица.

 

 

 

II БӨЛҮК

 

Белгилүү бир бурч менен атылган топтун учуу алыстыгын теoриялык

жана тажрыйбалык жол менен аныктоо:

 

1.    Атуучу түзүлүштү кыймылсыз столдун же полдун үстүнө орноткула.

5.3-сүрөт

2.    Атуучу түзүлүштү 30⁰ менен 60⁰ тун арасындагы бир бурчка тууралап, ал маанини 5.2-таблицага жазгыла.

3.      Атуучу түзүлүштү таякчанын жардамы менен «алыскы абалга» жөндөп, топту ичине орноткула. Топтун түшө турган жерин белгилөө үчүн бир жолу атып көргүлө. Топ түшкөн жерге, топ учуп чыккан чекиттин деңгээли менен бирдей бийиктиктеги куту коюп (5.3-сүрөт), анын бетине ак кагазды чаптагыла. Ак кагаздын үстүнө көчүрмө кагазын чаптагыла.

4.      Топ учуп чыккан чекиттен баштап, ак кагаздын четине чейинки горизонталдык аралыкты () ченеп, 5.2-таблицага жазгыла.                           

5.      10 жолу аткыла.

6.      Ак кагаздын четинен баштап, кагаздын бетине топтон түшкөн такка чейинки аралыктарды () өлчөп, бул маанилердин орточосун () эсептеп, 5.2-таблицага жазгыла.

7.      Учуу алыстыгынын маанисин  формуласынын жардамы менен аныктап, 5.2-таблицага жазгыла.                                                                                

8.      Атуу бурчунун 2-кадамда тандалган маанисине жараша, (5.6) жана (5.9) формулаларынын жардамы менен көтөрүлүү бийиктигинин жана учуу алыстыгынын теориялык маанилерин эсептеп, 5.2-таблицага жазгыла.

9.      Учуу алыстыгынын, тандалып алынган бурчка карата эсептелген теориялык мааниси менен тажрыйбадан өлчөнгөн маанисинин ортосундагы салыштырмалуу катаны аныктагыла.

 

 

 

 

5.2-таблица

 

 

III БӨЛҮК

Топтун учуу алыстыгынын бурчтан көз карандылыгын аныктоо:

 

1.    Атуучу түзүлүштү тегиз бетке жайгаштырып, 10⁰ бурчка тууралагыла. Бурчтун маанисин 5.3-таблицага жазгыла.

2.    Атуучу түзүлүштү таякчанын жардамы менен «алыскы абалга» жөндөп, топту ичине орноткула. Топтун түшө турган жерин белгилөө үчүн бир жолу атып көргүлө. Топ түшкөн жерге, топ учуп чыккан чекиттин деңгээли менен бирдей бийиктиктеги куту коюп, анын бетине  ак кагазды чаптагыла. Ак кагаздын үстүнө көчүрмө кагазын чаптагыла.

3.    Топ учуп чыккан чекиттен баштап, ак кагаздын четине чейинки горизонталдык аралыкты () ченеп, 5.3-таблицага жазгыла.

4.    10 жолу аткыла.

5.    Ак кагаздын четинен баштап, кагаздын бетине топтон түшкөн такка чейинки аралыктарды () өлчөп, бул маанилердин орточосун () эсептеп, 5.2-таблицага жазгыла.

6.          Учуу алыстыгынын маанисин  формуласынын жардамы менен аныктап, 5.3-таблицага жазгыла.

7.    Бурчту улам 10⁰ка чоңойтуп, жогорудагы кадамдарды бурчтун 80⁰ маанисине чейин кайталагыла. Алынган маанилерди 5.3-таблицага жазып, жогоруда белгиленген тиешелүү эсептөөлөрдү жүргүзгүлө.

8.    Таблицадагы жыйынтыктарды пайдаланып, миллиметр кагазына ар бир бурчка тиешелүү учуу алыстыгын белгилеп, белгиленген чекиттерди туташтырып, учуу алыстыгынын бурчтан болгон көз карандылык графигин түзгүлө.

5.3-таблица

град.	(m)	(m)		(m)	(m)	град.	(m)	(m)		(m)	( m )
10		1.				20		1.
		2.						2.
		3.						3.
		4.						4.
		5.						5.
		6.						6.
		7.						7.
		8.						8.
		9.						9.
		10.						10.

 

град.	( m )	( m )		( m )	( m )	град.	( m )	( m )		( m )	( m )
30		1.				40		1.
		2.						2.
		3.						3.
		4.						4.
		5.						5.
		6.						6.
		7.						7.
		8.						8.
		9.						9.
		10.						10.

 

град.	( m )	( m )		( m )	( m )	град.	( m )	( m )		( m )	( m )
50		1.				60		1.
		2.						2.
		3.						3.
		4.						4.
		5.						5.
		6.						6.
		7.						7.
		8.						8.
		9.						9.
		10.						10.

 

град.	(m)	(m)		(m)	(m)	град.	(m)	(m)		(m)	(m)
70		1.				80		1.
		2.						2.
		3.						3.
		4.						4.
		5.						5.
		6.						6.
		7.						7.
		8.						8.
		9.						9.
		10.						10.

 

IV БӨЛҮК

 

Бийиктиктен бурч менен атылган топтун учуу алыстыгын теoриялык жана тажрыйбалык жол менен аныктоо:

 

1.      Атуучу түзүлүштү кыймылсыз столдун же полдун үстүнө орноткула.

2.      Атуучу түзүлүштү 30⁰ менен 60⁰ тун арасындагы бир бурчка тууралап, ал маанини 5.4-таблицага жазгыла.

3.    Атуучу түзүлүштү таякчанын жардамы менен «алыскы абалга» жөндөп, топту ичине орноткула. Топтун түшө турган жерин белгилөө үчүн бир жолу атып көргүлө. Түшкөн жерге чаптагыч тасманын жардамы менен ак кагазды, анын үстүнө көчүрмө кагазын чаптагыла. Топ кагаздардын үстүнө түшкөндө, көчүрмө кагазы ак кагаздын үстүнө так калтырат.

4.    Атуучу түзүлүштүн топ чыккан чекитинен жерге чейинки вертикалдык аралыкты, б.а. баштапкы бийиктикти () өлчөп, 5.4-таблицага жазгыла.

5.    Топ учуп чыккан чекиттин горизонталдык окко түшкөн проекциясынан баштап, ак кагаздын четине чейинки горизонталдык аралыкты () метрдик тасманын жардамы менен ченеп, 5.4-таблицага жазгыла.

6.    10 жолу аткыла.

7.    Ак кагаздын четинен баштап, кагаздын бетине топтон түшкөн такка чейинки аралыктарды () өлчөп, бул маанилердин орточосун () эсептеп, 5.4-таблицага жазгыла.

8.    Учуу алыстыгынын маанисин  формуласынын жардамы менен аныктап, 5.4-таблицага жазгыла.

9.    Учуу алыстыгын  теориялык маанисин () эсептеп, 5.4-таблицага түшүргүлө.

10.              Учуу алыстыгынын, тандалып алынган бурчка карата эсептелген теориялык мааниси менен тажрыйбадан өлчөнгөн маанисинин ортосундагы салыштырмалуу катаны аныктагыла.

 

 

5.4-таблица.